عزاداری برای امام حسین (ع)، اولین بار در دوره آل‌بویه رسمیت پیدا کرد. آل‌بویه در قرن 4 و 5 شمسی به عنوان حاکمان بخش عمده‌ی ایران و عراق در توسعه تشیع نقش مهمی ایفا کردند.
فرمانروایان آل‌بویه شیعه بودند و در دوران زمامداری آنها مراکز علمی شیعه در بغداد، ری و قم گسترش یافته و عالمان برجسته‌ای در آن مراکز مشغول تدریس و تالیف بودند. درواقع، توجه به دانشمندان از سیاست‌های آل‌بویه بود. ابوعلی‌سینا نیز در اواخر عمر، وزیر یکی از شاهزادگان آل‌بویه در همدان بود.
از دیگر اقدامات آل‌بویه بازسازی بارگاه ائمه اطهار (ع) و سلب اختیارات خلیفه عباسی بود.
در بین حاکمان این سلسله، معزالدوله احمد معروف به «معزالدین دیلمی» فعالیت‌های چشمگیری داشته است. او فاتح بغداد بود که خلیفه ملعون عباسی را به زندان انداخت و از آن زمان تا حدود صد سال خلفای عباسی مطیع آل‌بویه بودند.
معزالدوله، مردی دلاور و خوش‌قلب بود. او پس از فتح بغداد، زندان و شکنجه را از میان برداشت، دشمنان را مورد عفو قرار داده و اسیران را آزاد کرد. با این حال به گونه‌ای حکومت نمود که گردنکشان و زورمندان از ایشان واهمه داشتند و هیچ کس را یارای کمترین سرپیچی از دستورات او نبود.
معزالدوله به آبادانی و توسعه زراعت، سد‌سازی و ورزش اهمیت فراوانی می‌داد. در زمان او و سایر زمامداران آل‌بویه کشاورزی رونق فراوان یافته و بسیاری از زمین‌ها آباد شدند.
از جمله اقدامات مذهبی-فرهنگی معزالدوله این بود که در سال 351 دستور داد بر در مساجد جملاتی مثل «لعن الله معاویه‌ابن‌ابی‌سفیان» را بنویسند. همچنین در سال 352 به فرمان او روز غدیر رسما جشن گرفته شد.
چهار اقدام مهم معزالدین دیلمی درباره سوگواری سیدالشهداء عبارتست از:
1) دستور به برگزاری مراسم عاشورا در ایران و بغداد که سالها تحت حکومت بنی‌عباس بود و این مراسم‌ها مخفیانه برگزار می‌شد.
2) دستور به تعطیلی بازار برای اولین بار در تاریخ و پرداختن بازاریان به سوگواری و ماتم. خود او نیز در این روز لباس عزاداری می‌پوشید و پیشاپیش عزاداران حرکت می‌کرد.
3) منع طباخان از پخت و پز در روز عاشورا و منع قصابان از ذبح گوسفند در این روز.
4) سرودن اولین نوحه‌ها و تعزیه‌های فارسی در ایران توسط شخص معزالدین دیلمی.
